کد مطلب:369847 شنبه 14 اسفند 1395 آمار بازدید:342

»»» فهرست کتاب
روش تفضل
 «روش تفضل» از دیگر روش‌هایی است كه بر مبنای «اصل بازگشت» قابل استنتاج است. تفضل، بنا به تعریف صحیفه «یك نعمت یا احسان ابتدایی» است. (دعای 3/12). به عبارت دیگر، تفضل احسان به دیگری است، بدون حقی كه این احسان جزای آن باشد (8، ص: 95). بنابراین، تفضل پاداش كاری كه متربی انجام داده است، نیست. حضرت (ع) تفضل را یكی از صفات پارسایان می‌داند و از خداوند درخواست می‌كند كه او را به زیور این روش تربیتی بیاراید: در این روش تربیتی، متربی با تفضل مربی به راه می‌آید و به سوی او بازمی‌كردد. اساسا در صحیفه «انابه» و «اقبال به خداوند» با تفضل الهی صورت می‌گیرد و تفضل اوست كه بنده را وا می‌دارد كه از خداوند درخواست كند و به سویش بازگردد: «و یحدونی علی مسألتك تفضلك علی من اقبل بوجهه الیك و وفد یحسن ظنه الیك، اذ جمیع احسانك تفضل و اذ كل نعمك ابتداء» (دعای 3/12)؛ تفضل تو به كسی كه به تو رو می‌آورد و با گمان نیك به سویت آید، مرا به درخواست از تو وا می‌دارد، زیرا همه‌ی احسان‌های تو از روی تفضل است و همه‌ی نعمت‌هایت ابتدایی است. حضرت (ع) توبه و بازگشت به سوی حق را نیز از فضل و احسان ابتدایی خداوند می‌داند: «الحمد لله الذی دلنا علی التوبه التی لم نفدها الا من فضله فلو لم نعتدد من فضله الا بها لقد حسن بلاؤه عندنا و جل احسانه الینا و جسم فضله علینا» (دعای 22/1)؛ سپاس خدای را كه ما را به توبه و بازگشت راهنمایی فرمود، توبه‌ای كه آن را نیافتیم جز به فضل و احسان او. پس اگر از فضل و بخشش ابتدایی او جز توبه چیز دیگری را به شمار نیاوریم، نعمت او در حق ما نیكو، احسانش درباره‌ی ما بزرگ و فضلش بر ما عظیم است. تفضل یا احسان ابتدایی مربی نشان از علاقه‌مندی او به متربی است و موجب تغییر رفتار در متربی می‌گردد و او را به راه بازمی‌گرداند. در تعلیم و تربیت رسمی، معمولا نه مربی به فكر «احسان ابتدایی» است و نه متربی توقع احسان ابتدایی مربی است! رابطه‌ی بین تعلیم و تربیت همواره رابطه‌ای «داد و ستدوار» است كه به طور پنهان «بده بستان رشوه گونه» را به ذهن متبادر می‌سازد. تفضل و احسان ابتدایی بدون منت، از این جا ناشی می‌شود كه متربی مربی دوست و مربی خواه بوده و مربی در جان و دل او نفوذ دارد. چنان كه پروردگار هستی چنین رابطه‌ای با بندگان خویش دارد؛ از روی فضل بی‌حساب خود به احسان ابتدایی خلق مشغول و خلق نیز به تفضل او می‌دوارند. لذا در نظام تعلیم و تربیت «رب مدار»، رابطه تفضل بین دو سوی آن جاری است.